Voorbeelden van adjectivische samenstellingen met een substantief als linkerdeel zijn:

Zoals uit deze voorbeelden blijkt, treedt soms een -s- (1b) of een -e- (1c) als tussenklank op. Het is niet precies voorspelbaar wanneer dat het geval is; vergelijk bijv. doodsbang met doodeng.

In enkele gevallen is er sprake van een meervoudig substantief als eerste deel, bijv. dagenlang, ellenlang en het alleen predicatief te gebruiken mijlenver.

In een deel van dit type adjectivische samenstellingen heeft het eerste deel een versterkende betekenis. Deze versterkende betekenis kan gebaseerd zijn op vergelijking, maar in veel van die woorden is dat vergelijkingsaspect verbleekt:

Bij deze groep horen kleuraanduidende adjectieven als asgrauw, grasgroen, hagelwit, kanariegeel en vuurrood. Bij de meeste van die adjectieven bevat de betekenis eveneens het element versterking: 'zeer, in hoge mate'. Vaak gaat dit element overheersen.

Omdat de versterkende betekenis van deze substantieven gekoppeld is aan hun optreden in samenstellingen, lijken ze op prefixen. Als zo’n substantief met een versterkende betekenis productief, of in meerdere woorden gebruikt kan worden, wordt het wel een prefixoïde genoemd.

De term prefixoïde wordt ook wel algemener gebruikt voor alle woorden die als eerste deel van een samenstelling een abstracte betekenis hebben gekregen. Zie Norde & Morris (2018).

Een kenmerk van adjectivische samenstellingen waarbij het linkerdeel een versterkende betekenis heeft, is dat het linkerdeel kan worden herhaald, zoals in:

Soms wordt het voegwoord en weggelaten: dood-, doodziek.

In dat opzicht lijken deze linkerdelen op prefixen met een versterkende betekenis zoals aarts-, in- en oer-, die ook herhaald kunnen worden:

Ook kunnen de zo gebruikte substantieven met extra nadruk en grotere lengte worden uitgesproken.

Zie Hoeksema (2012).

Adjectivische samenstellingen met een versterkende betekenis dragen doorgaans de woordklemtoon op het eerste deel. Bij samenstellingen met een eerste deel dat een versterkende betekenis heeft, kan bij predicatief gebruik de hoofdklemtoon ook wel op het laatste deel vallen; vergelijk:

De tweede betekenisgroep van adjectivische samenstellingen zijn samenstellingen met als linkerdeel een substantief dat een open plaats invult in de betekenis van het rechterdeel. Voorbeelden zijn:

Zo noemt in milieuvriendelijk het substantief milieu datgene waarvoor iets vriendelijk is. We noemen hieronder een aantal productieve patronen van dit soort samenstellingen:

De samenstellingen in Tabel 1 dragen de woordklemtoon op het eerste deel. De samenstellingen in Tabel 2, die eindigen op het suffix -elijk en -ig, hebben hoofdklemtoon op het tweede deel, overeenkomstig de regel dat adjectiefvormende suffixen zoals -ig en -elijk hoofdklemtoon vereisen op de laatste beklemtoonbare lettergreep vóór het suffix. Bij attributief gebruik kan in samenstellingen met -vriendelijk en -vijandig de hoofdklemtoon ook op het eerste deel vallen, zoals in een kíndvriendelijke omgeving en een miliéúvriendelijke aanpak.

De betekenis van samenstellingen met -vrij sluit nauw aan bij afleidingen op -loos. Toch kunnen beide vormen zelden door elkaar gebruikt worden. Bij samenstellingen met -vrij is meer sprake van een positieve eigenschap, bijv. in een verkeersvrije binnenstad, bij afleidingen op -loos is eerder sprake van een gebrek aan of afwezigheid van iets. Dit verschil zien we ook in zin (7):

Als het basiswoord een stofnaam is, kan vrijwel altijd uitsluitend (maar zoutloos is een uitzondering) een samenstelling met -vrij voorkomen, bijv. loodvrij, suikervrij en houtvrij (resp. in loodvrije benzine, suikervrije kauwgom, houtvrij papier), waarnaast - uiteraard met verschil in betekenis - vaak ook samenstellingen met -arm mogelijk zijn.

Een aantal samenstellingen met -vrij hebben als betekenis (onder meer) 'bestand, beschermd tegen -', bijv. kogelvrij, vorstvrij, roestvrij, stofvrij enzovoort (resp. in een kogelvrij vest, een vorstvrije kelder, roestvrij staal, iets stofvrij opbergen).