Voor zover bijwoordelijke bepalingen in het middenstuk voorkomen - (bijwoordelijke) bijzinnen staan bij voorkeur, soms verplicht, buiten het middenstuk - geldt daarvoor over het algemeen een relatieve plaatsvrijheid, ongeacht de vorm waarin ze verschijnen (bijwoordelijke constituent, naamwoordelijke constituent, voorzetselconstituent).

Niet tot de hier behandelde categorieën bepalingen behoren het negatie-element niet, de modale bepalingen en oordeelspartikels, zoals nog, al, eens, maar en ook. Voor deze elementen, die ten dele op grond van andere principes een plaats krijgen in de zin, zie men [21·4·9].

Met betrekking tot de plaatsing van bijwoordelijke bepalingen doen zich in hoofdzaak drie situaties voor.

Een en ander betekent dat het middenstuk van de zin verder opgedeeld kan worden in drie abstracte plaatsen: een plaats vóór de spilplaats, de spilplaats zelf en een plaats erna. Net zoals dat bij de overige zinsplaatsen het geval is, kunnen in concrete zinnen op elk van die drie plaatsen één of meer zinsdelen en/of zinsdeelstukken staan. Net als bij de (meeste) zinsplaatsen geldt ook hier dat de plaatsen concreet niet gevuld hoeven te zijn, dus leeg kunnen blijven (vergelijk voor dit alles [21·1·1]). Wat dat laatste betreft: in de zinnen 1a, 2 en 4 is de plaats na de spilplaats niet gevuld met een concreet element (in de laatste twee gevallen noodzakelijk, aangezien de bijwoordelijke bepaling zelf de informatieve kern uitmaakt) - het scheidbare deel van het werkwoord (terug- in 1a en op- in 4) wordt hier buiten beschouwing gelaten; zie [21·5·2·2] -; in de zinnen 3 en 5 is de plaats vóór de spilplaats leeg (in 1b zijn de zinsdelen je en me op die plaats aanwezig). Verder kan natuurlijk de spilplaats zelf leeg zijn doordat in het middenstuk van de zin geen bijwoordelijke bepaling optreedt.

Bij wijze van samenvatting presenteren we enkele van de gegeven voorbeelden in schema 21.10, dat de zinsplaatsen van de eigenlijke zin, met een verdere opsplitsing van het middenstuk weergeeft.

Dat voor de beschrijving van de plaatsingsmogelijkheden van bijwoordelijke bepalingen het beste uitgegaan kan worden van een vaste spilplaats, moge ook blijken uit het volgende.

Moet de bijwoordelijke bepaling zelf als informatieve kern van de zin voorgesteld worden, dan is het niet steeds mogelijk dit aan te geven door plaatsing van die bijwoordelijke bepaling helemaal rechts in het middenstuk (dus volgens het links-rechts-principe). Naast 6 en 7 zijn niet mogelijk:

De bijwoordelijke bepalingen moeten meer links in het middenstuk blijven staan (zoals in de (a) -zinnen). Ze kunnen nu alleen als informatief belangrijk element gekenmerkt worden door een accent. Anders geredeneerd kunnen we zeggen: over het algemeen moeten onbepaalde naamwoordelijke constituenten als onderwerp of als voorwerp en voorzetselconstituenten als voorwerp (indirect object of door -bepaling) na een bijwoordelijke bepaling staan. Voorbeelden zijn verder:

Een dergelijke volgorde is overigens ook altijd mogelijk naast de gewone links-rechts-volgorde, als het bepaalde constituenten betreft. Vergelijk met 10:

De tendens dat bijwoordelijke bepalingen een spilfunctie vervullen, is niet absoluut. Sommige bijwoordelijke bepalingen, met name die die een algemeen (plaats- of tijds-) kader scheppen (zie [21·3·2·1/ii]), lijken meer plaatsmogelijkheden te hebben. Beschouw de volgende zin:

In 15a staan in het midden van het middenstuk (op de zogenaamde spilplaats) drie bepalingen tegelijk. Een andere, zij het minder gewone, volgorde heeft 15b, waarin de tijdsbepaling en de plaatsbepaling verder naar voren verplaatst zijn, naar het begin van het middenstuk, nog vóór het onderwerp.

Zinnen als de volgende kunnen niet als tegenvoorbeelden tegen de hierboven geschetste spilfunctie voor bijwoordelijke bepalingen aangevoerd worden:

In deze zinnen staat schijnbaar een onbepaalde constituent links van de bijwoordelijke bepaling. Als er echter behalve de persoonsvorm ook nog andere werkwoordelijke elementen in de zin optreden of als de zin een achter-pv krijgt, als in de zin met andere woorden een tweede pool gerealiseerd is, blijkt de bijwoordelijke bepaling niet in het middenstuk, maar op de laatste zinsplaats te staan. Vergelijk respectievelijk met 16 en 17 de volgende zinnen:

De verdeling over de zinsplaatsen van de elementen in 16 en 17 zou dus als volgt weergegeven moeten worden: